Bu yazıda, Türkiye Rekabet Kurumu'nun Google Android Kararı (18-33/555-273) ürün pazar analizinde Google Android ve Apple iOS işletim sistemlerinin neden ikame edilemez olarak değerlendirildiğini açıklamaya çalıştım.
Market Tanımı
Pazar tanımı, rekabet durumlarının temel taşıdır. Pazar tanımı değiştiyse, hakim durum, potansiyel rekabet, ikame edilebilirlik yeniden tesis edilmelidir. Bu nedenle pazar tanımının belirlenmesi tüm sonuçları etkiler ve en kritik kısımlardan biridir.
Rekabet hukuku uygulamasında ilgili pazar, diğer alanlarda kullanılan piyasa kavramlarına göre çok daha dardır. Rekabet politikasının uygulama çerçevesi kesinlikle ilgili pazarların tanımına bağlı olduğundan, pazar tanımı teşebbüslerin faaliyet gösterdiği tüm sanayi veya sektörleri kapsamamalıdır.
Türkiye Rekabet Kurumu tarafından yayınlanan ilgili pazar tanımına ilişkin kılavuzda, ikameyi belirleyen çeşitli kriterlerin olduğu ve sektörlerin karmaşık özellikleri nedeniyle bir sektörden diğerine değişebileceği belirtilmektedir. Değiştirmeyi belirlemek için katı kurallar yoktur. Kurul'un talep yönlü ikame edilebilirlik kararını etkileyebilecek kriterlerden bazıları şu şekilde sınıflandırılabilir;
Yakın geçmişte birbiri ile ikame edilen ürünleri gösteren bulgular
Pazarı belirlemek için özel olarak geliştirilmiş nicel testler
Müşterilerin ve rakiplerin görüşleri
Tüketici tercihleri
Talebin potansiyel ikame ürünlere çevrilmesiyle ilgili maliyetler ve engeller
Farklı müşteri kategorileri ve fiyat farklılaştırması (İlgili pazarın tanımlanmasına ilişkin kılavuz, n.d.)
Talep ikamesinin değerlendirilmesi, tüketicilerin ilgili ürün için ikame edilebilir olduğunu düşündükleri diğer ürünlerin belirlenmesini içerir. Google'ın durumunda, yakın geçmişte Android'in yerini alan bir ürün yok. Google'ın savunmasında da belirtildiği gibi SSNIP testi uygulanmıyor çünkü Google'ın Android'i mobil cihaz üreticisine ücretsiz olarak sunan iş modeli sayesinde uygulanamıyor. Müşterilerin ve rakiplerin görüşleri sorulduğunda verdikleri cevaplar Google'ın Android'inden başka bir alternatifin olmadığını gösterir. Maliyetler ve engeller de o kadar yüksek ki hiçbir mobil cihaz üreticisi kendi işletim sistemini geliştirmek istemiyor. Bu pazarda ayrıca yüksek bir dolaylı ağ etkisi vardır.
Mobil İşletim Sistemleri
Mobil cihaz pazarı sürekli büyüyen bir pazardır. Tüm mobil cihazların bir işletim sistemine ihtiyacı vardır. Başlangıçta pek çok mobil cihaz üreticisi kendi işletim sistemini geliştirdi, ancak kendi işletim sistemini üretmeye devam eden Apple dışında bırakıldı (iOS lisanslanamaz). Google, lisanslanabilir akıllı mobil işletim sistemleri için dünya pazarında (Çin hariç) %95'in üzerinde pazar payıyla hakim durumdadır (Antitrust, n.d.).
Mobil cihazlar için bir işletim sistemi geliştirmenin maliyetleri o kadar yüksektir ki, her mobil cihaz üreticisi bu işlemi karşılayamaz. "Dolaylı ağ etkisi" de önemli bir rol oynuyor. Böylece üçüncü şahıslar tarafından üretilen işletim sistemleri zorunlu hale gelmektedir.
Mobil cihazlarda kullanılmak üzere dokuz işletim sistemi geliştirilmiştir; bazıları artık kullanılmamaktadır. Bunlar Google tarafından geliştirilen Android, Apple tarafından geliştirilen iOS, Microsoft tarafından geliştirilen Windows Mobile, Research in Motion tarafından geliştirilen Blackberry OS, Samsung tarafından geliştirilen Bada, Nokia tarafından geliştirilen Symbian ve Meego OS, Palm tarafından geliştirilen Palm OS ve Web OS'dir.
Apple iOS ve Blackberry, yalnızca dikey olarak entegre geliştiriciler tarafından kullanılan işletim sistemleridir. Apple iOS ve Android arasında önemli bir fark vardır, çünkü Apple iOS, Google'ın Android'inden farklı olarak üçüncü taraf cihaz üreticileri tarafından lisanslanamaz. iOS yalnızca Apple cihazlarda kullanılabiliyorken, Android, Samsung, LG, Sony vb. gibi çeşitli üçüncü taraf üreticiler tarafından üretilen birçok cihazda kullanılabilir.
Lisanslanabilir Mobil İşletim Sistemleri
Mobil işletim sistemleri pazarı, mobil cihaz üreticilerinin münhasıran kendi mobil cihazlarında kullanmak üzere ürettikleri işletim sistemlerine diğer mobil cihaz üreticileri tarafından erişilemediğinden lisanslanabilir ve lisanslanamaz olarak ikiye ayrılmaktadır. Bu nedenle, lisanslanabilir olmayan işletim sistemleri, lisanslanabilir mobil işletim sistemlerinin yerine geçemez.
Apple iOS ve ticari Android işletim sistemi arasındaki rekabet, bu rekabet son kullanıcılar için genişletildiğinde göz ardı edilemez. Son kullanıcılar Apple iOS veya ticari Android işletim sistemini seçme şansına sahipken, akıllı mobil cihaz üreticilerinin ürünlerinde kullanacakları işletim sistemini seçme şansları yoktur. Ancak lisanslanabilir mobil işletim sistemleri pazarı doğrudan son kullanıcılarla ilgili değildir.
Pazarın tipini belirlemek kadar, pazarın taraflarını belirlemek de önemlidir. Lisanslanabilir mobil işletim sistemi pazarında, işletim sistemi üreticileri arz tarafında, mobil cihaz üreticileri ise talep tarafında yer almaktadır.
Daha önce belirtildiği gibi, Android açık kaynaklı bir işletim sistemidir, ancak açık kaynaklı android (Open Source Android - OSA), Google Play Hizmetleri ve uygulama programlama arayüzü içermez. Doğru çalışan birçok uygulamayı barındıran uygulama marketi yoksa son kullanıcılar OSA cihazlarını tercih etmezler. Google Play Hizmetleri internetten yüklenemez, bu nedenle üreticilerin Google'ın tescilli Android uygulamalarını ve hizmetlerini edinmek için Google'ın Ticari Android işletim sistemini kullanmaları gerekir. Amazon, 1Mobile Market, Appitalism, GedJer gibi alternatif uygulama pazarları, pazarların barındırdığı uygulama sayısı nedeniyle Google'ın uygulama pazarı ile karşılaştırılamaz (Çin bağlam dışıdır). Bu nedenle Google, lisanslanabilir mobil işletim sistemi pazarında üstün bir liderdir.
Sonuç
İlk bakışta Google'ın Android'i ve Apple'ın iOS'u birbirinin yerine geçebilir gibi görünebilir. Bu karışıklık, öncelikle piyasayı tanımlamamaktan kaynaklanmaktadır. Pazar belirlendiğinde, işletim sistemi üreticilerinin arz tarafında, mobil cihaz üreticilerinin ise talep tarafında olduğu gerçeği ortaya çıkıyor. Ardından, mobil cihaz üreticilerinin Google'ın Android'ine alternatiflerinin olmadığını, yani iOS ve Android'in aynı pazarda olmadığını görüyoruz. Dolayısıyla birbirlerinin yerine kullanılamazlar.
Referanslar
Antitrust: Commission fines Google €4.34 billion for abuse of dominance regarding Android devices. (n.d.). [Text]. European Commission - European Commission. Retrieved April 22, 2020, from https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_18_4581
Board Decision no. 18-33/555-273, dated 19.09.2018
Guidelines on the Definition of Relevant Market. (n.d.). Retrieved from https://www.rekabet.gov.tr/Dosya/kilavuzlar/ilgili-pazarin-tanimlanmasina-iliskin-kilavuz1.pdf?AspxAutoDetectCookieSupport=1
Komentáře